Zbigniew T. Nowak – znawca roślin leczniczych, autor 70 książek i 1500 artykułów prasowych, częsty gość Pytania na Śniadanie.
Żurawina to mała niepozorna krzewinka z naszych polskich lasów, której owoce są bardzo cenione zarówno w kuchni, jak i medycynie. A jej popularność na świecie ciągle dziś wzrasta
Dwa gatunki żurawiny
W zasadzie wykorzystuje się dwa gatunki żurawiny. Jest to rosnąca dziko żurawina błotna – po łacinie Vaccinium oxyccocus – oraz wielkoowocowa (bywa nazywa amerykańską) – V. macrocarpon.
Ta pierwsza występuje u nas tylko w niektórych rejonach (np. na Lubelszczyźnie – lasy biłgorajskie, w Borach Tucholskich, na Pojezierzu Mazurskim). Rośnie na leśnych torfowiskach. Jest wiecznie zieloną krzewinką o delikatnych łodygach płożących się po ziemi. Owoce żurawiny zaczynają dojrzewać wczesną jesienią – mniej więcej na początku września – ale zbiera się je zwykle dopiero w październiku i listopadzie. Owoce tego gatunku są drobne, ciemnoczerwone, o kwaśno-cierpkawym smaku. Ich cierpkość nieco maleje, kiedy się je zrywa po jesiennym przymrozkach.
Żurawina wielkoowocowa (amerykańska) jest natomiast rośliną uprawną i nie rośnie u nas dziko. Sadzi się ją coraz chętniej w ogródkach i na działkach. Owoce tej żurawiny są bardziej dorodne i słodkie niż żurawiny błotnej. Rekordzistą w świecie w uprawie tego gatunku są oczywiście Stany Zjednoczone. To stamtąd najczęściej sprowadza się zazwyczaj jej przetworzone albo suszone owoce.
U nas także coraz częściej uprawia się żurawinę wielkoowocową na działkach, w ogródkach oraz na plantacjach. Trzeba jej jednak zapewnić bardzo kwaśne podłoże.
Co zawierają owoce żurawiny?
Owoce żurawiny obfitują w cenne antocyjany, flawonoidy, kwasy organiczne oraz witaminy: C, K, z grupy B (m. in. B1 i B2) i karoten. Na szczególną uwagę zasługuje bogactwo odkrytych w nich, wyjątkowych dla zdrowia proantocyjanidyn (PAC). Wśród składników mineralnych, w które zasobne są te owoce, wymienić warto potas, wapń, magnez, fosfor, mangan, jod, cynk i inne. Posiadają ponadto białka, cukry, błonnik oraz pektyny.
Z owoców żurawiny można przygotowywać mnóstwo prozdrowotnych przetworów, np. soki, syropy, przeciery, konfitury, musy. Z ususzonych warto komponować przeróżne herbatki lecznicze. Przetwory i kandyzowane owoce tej rośliny stanowią ceniony dodatek do deserów i słodkich wypieków (np. lubianych ciasteczek) itd. Kandyzowane owoce chętnie dodaje się jeszcze np. do płatków owsianych, a ponadto mogą one nawet być składnikiem domowego chleba.
Leczy nie tylko zakażenia dróg moczowych i pęcherza
W amerykańskich źródłach znajdujemy informację, że Indianie wykorzystywali owoce żurawiny w różnych kuracjach w XVI wieku. To wręcz idealny lek na zakażenia dróg moczowych i pęcherza moczowego. Na przykład w Stanach Zjednoczonych czy w Kanadzie od dawna w wielu szpitalach i klinikach praktykuje się z wielkim powodzeniem podawanie pacjentom 1 szklanki soku z owoców żurawiny w ciągu dnia. Zaobserwowano bowiem, że zdecydowanie obniża to koszty leczenia, a przede wszystkim zużycie antybiotyków w leczeniu. Jest to zwłaszcza sprawdzony sposób w przypadku chorych z urazami kręgosłupa i długo leżących, gdyż właśnie u nich najczęściej dochodzi do infekcji dróg moczowych i pęcherza.
Warto dodać, że owoce żurawiny hamują także rozwój w organizmie grzybów chorobotwórczych. Stanowią poza tym źródło niezwykle aktywnych antyoksydantów, które neutralizują wolne rodniki – głównego sprawcę nowotworów, przedwczesnego starzenia się itd. Działają ochronnie na mózg i poprawiają sprawność intelektualną. Chronią przed zwyrodnieniem plamki żółtej (AMD), obniżają znacząco poziom cholesterolu we krwi (zdradliwej frakcji LDL). Działają ochronnie na serce i naczynia krwionośne. Na regularne kuracje nimi powinny decydować się osoby z nadciśnieniem tętniczym krwi. Według najnowszych doniesień przetwory z żurawiny zapobiegają próchnicy zębów i wspomagają leczenie choroby wrzodowej żołądka (pomagają usunąć sprzyjającą tej chorobie bakterię Helicobacter pylori). Są zalecane dla złagodzenia depresji i dla pań w okresie menopauzy. Od dawna wiadomo też, że leki i przetwory z żurawiny pomagają w przeziębieniu oraz grypie i skutecznie im zapobiegają. Stanowią nieocenioną pomoc dla osób narzekających na ciągłe zmęczenie (także psychiczne).
Autor tekstu: Zbigniew T. Nowak
Skutecznym sposobem na przeciwdziałanie infekcjom wirusowym są również gotowe produkty z dodatkiem żurawiny. Ciasteczka marki Verbena stanowią tego doskonały przykład. Ta pożywna i smaczna przekąska stanowi ponadto źródło błonnika pokarmowego, a także niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu minerałów (Ca, Zn, Fe, Mn, Mg).